Ailloli

Aioli, znane również jako allioli lub aïoli, to tradycyjny sos pochodzący z regionu północno-zachodniego Morza Śródziemnego, rozciągającego się od Walencji do Kalabrii. Nazwa ta dosłownie oznacza "czosnek i olej" w językach katalońskim, walencjańskim i prowansalskim. Jest to ceniony dodatek w kuchniach Hiszpanii, Francji i Włoch, składający się zazwyczaj z czosnku, soli i oliwy z oliwek. Niektóre warianty mogą również zawierać żółtka jaj, sok z cytryny, musztardę lub inne przyprawy.

W Hiszpanii tradycjonaliści twierdzą, że prawdziwe aioli nie powinno zawierać jajek, co odróżnia je od majonezu. Natomiast we Francji jajka często są używane do emulgowania sosu. Klasyczne przygotowanie polega na dokładnym rozgnieceniu czosnku, a następnie powolnym dodawaniu oliwy, aby uzyskać stabilną emulsję. Obecnie w Stanach Zjednoczonych można znaleźć majonezy smakowe oznaczone jako aioli, ale puriści twierdzą, że prawdziwe aioli powinno zawierać tylko czosnek i oliwę, bez dodatkowych przypraw.

Termin "aioli" łączy słowa oznaczające "czosnek" i "olej". W różnych regionach można spotkać różne pisownie i wymowy, takie jak "allioli" w języku katalońskim i "alhòli" w oksytańskim. Tradycyjnie czosnek jest miażdżony wraz z solą i oliwą z oliwek, często przy użyciu moździerza i tłuczka.

Aioli doskonale komponuje się z różnymi potrawami, w tym z owocami morza, zupami rybnymi, gotowanymi warzywami i mięsem. W kuchni prowansalskiej istnieje specjalne danie o nazwie grand aioli, które składa się z gotowanych warzyw, poached fish (gotowanej ryby), ślimaków, konserwowanego tuńczyka i gotowanych jaj, podawanych z aioli. Ten sos jest podstawą kuchni Prowansji, często prezentowany na festiwalach i świętach.

W Hiszpanii allioli dodaje wyjątkowego smaku takim daniom jak arròs a banda, grillowana jagnięcina i gotowane warzywa. Istnieją również unikalne warianty, które zawierają składniki takie jak pigwa, gruszka, buraki i koper włoski.