Autoportret z doktorem Arrietą

Okoliczności powstania

To dzieło pochodzi z późnego okresu w malarstwie Goi, jest ostatnim znanym autoportretem artysty. Obraz powstał w 1820 roku, krótko po tym jak Goya przeprowadził się do posiadłości nazywanej Domem Głuchego znajdującej się na obrzeżach Madrytu. W tym czasie Goya miał już 74 lata, był schorowany, niedowidział i niemal kompletnie ogłuchł. Przebyte choroby, które zagrażały jego życiu wywołały u niego zainteresowanie starością i własną śmiertelnością. Goya cierpiał również duchowo – przeżywał głębokie rozgoryczenie związane z polityczną sytuacją kraju, która wywołała bratobójczą walkę pomiędzy Hiszpanami.

W listopadzie 1819 roku przeżył atak ciężkiej choroby, która raczej nie była nawrotem dolegliwości z 1792 roku. Stan chorego nie pozostawiał złudzeń; Goya był bliski śmierci. W tym czasie opiekował się nim jego przyjaciel, lekarz Eugenio García Arrieta, specjalista od chorób zakaźnych. Najprawdopodobniej w dowód wdzięczności za opiekę i uratowanie mu życia, Goya uwiecznił Arrietę na wspólnym portrecie, który następnie podarował lekarzowi. Wielu krytyków uważa, że pod wpływem przebytej choroby Goya rozpoczął pracę nad cyklem czternastu mrocznych czarnych obrazów.

Analiza

Na obrazie doktor Arrieta podtrzymuje chorego, niemal umierającego Goyę podając mu do wypicia lekarstwo. W tle widać trzy kobiece twarze. W dolnej części obrazu widnieje uważana za autograf Goi długa inskrypcja: Goya z podziękowaniem dla swojego przyjaciela Arriety za jego umiejętności i wielką troskę, jaką okazał ratując mu życie podczas ostrej i niebezpiecznej choroby, na którą zapadł pod koniec 1819 roku w wieku siedemdziesięciu trzech lat. Namalował ten obraz w 1820 roku. Podobne napisy umieszczano przy wotach dziękczynnych dla Najświętszej Marii Panny.

Obraz można również interpretować jako laicką pietę: na miejscu Jezusa znajduje się konający Goya, a lekarz jest jego aniołem stróżem. Znajdujące się w tle trzy postacie są interpretowane na wiele sposobów. Uważane są za Parki, które decydują o losie artysty. Jedną z nich interpretuje się także jako Leokadię Weiss – kochankę Goi, która mieszkała z artystą w Domu Głuchego. Ponieważ jedna z postaci trzyma kielich, jest uważana za duchownego, a w tym wypadku pozostałe dwie postacie to pomocnicy lub ministranci. Te postacie mogą również reprezentować śmierć – w tym wypadku doktor Arrieta osłania Goyę od śmierci wyciągając go z ciemności ku światłu.

Goya poświęcił wiele uwagi rysom twarzy przedstawionych postaci. Sportretował się z lekko otwartymi ustami, błędnym spojrzeniem, o aspekcie osłabionego, niemal umierającego człowieka. Rozgorączkowany chwyta się pościeli, która go okrywa. Przy użyciu światła zaznaczył różnice w wyglądzie chorego i lekarza – cera Goi jest blada i ziemista, podczas gdy twarz doktora ma więcej koloru, przez co wygląda na zdrową. Na pierwszy plan wychodzi również humanizm i oddanie lekarza. Podaje choremu lekarstwo, ale ważniejszy wydaje się sposób, w jaki go obejmuje roztaczając nad nim opiekę. Biała koszula Goi (którą zakłada się zmarłemu) nadaje całej sytuacji dramatyzmu, użycie światła przypomina techniki malarskie Rembrandta.

Obraz odzwierciedla charakterystyczny dla XIX wieku i burżuazji motyw podziwu dla nauki. Nie ma w tym przypadku cudownej interwencji czy cudu, jak w religii chrześcijańskiej, lecz oparte na wiedzy i medycynie działania doktora Arriety. Goya porzuca popularną satyrę na nieudolnych lekarzy, którą sam praktykował w swoich rycinach. W ten sposób oddala się od konwencji malarstwa religijnego i akademickiego z XVIII wieku, inaugurując sztukę nowoczesną.

Istnieją dwie kopie tego obrazu wykonane przez ucznia Goi, Asensio Julià.