Nokturn w czerni i w złocie – spadająca raca

„Nocturne in Black and Gold – The Falling Rocket” autorstwa Jamesa Abbotta McNeilla Whistlera to fascynujący obraz z około 1875 roku, obecnie znajdujący się w Detroit Institute of Arts. To dzieło jest doskonałym przykładem ruchu „sztuka dla sztuki”, filozofii promowanej przez Pierre’a Jules’a Théophile’a Gautiera i Charles’a Baudelaire’a. Po raz pierwszy zaprezentowano je w Grosvenor Gallery w Londynie w 1877 roku. Jest to jedno z dwóch dzieł inspirowanych Ogrodami Cremorne w Londynie; drugim jest „Nocturne in Black and Gold – The Firewheel”. Obraz ten uznaje się za jedno z najważniejszych dzieł środkowego okresu twórczości Whistlera, ukazujące przemysłowy park miejski z pokazem fajerwerków w mglistą noc.

Kompozycja obrazu wykorzystuje ograniczoną, lecz efektowną paletę kolorów: niebieskiego, zielonego i żółtego, tworząc zbalansowaną, choć subtelną atmosferę. Whistler mistrzowsko przedstawia scenę fajerwerków w mglistym powietrzu, z wybuchami żółtego koloru dodającymi dynamizmu. Jego charakterystyczny styl, inspirowany japońskimi grafikami, jest widoczny w pociągnięciach pędzla oraz minimalistycznym przedstawieniu postaci. To dzieło jest częścią serii Nocturne Whistlera, która miała na celu oddanie esencji nocnych scen za pomocą koloru i tonu, a nie szczegółowej narracji.

Obraz wzbudził spore kontrowersje, gdy znany krytyk sztuki John Ruskin ostro go skrytykował, co skłoniło Whistlera do pozwania go o zniesławienie. Proces, znany jako Ruskin vs. Whistler, zakończył się częściowym zwycięstwem Whistlera, który otrzymał jedynie grosz odszkodowania i w rezultacie znalazł się w trudnej sytuacji finansowej z powodu kosztów sądowych. Ten epizod podkreślił napięcie między swobodą artystyczną a opinią publiczną, a krytyka Ruskina miała wpływ na reputację Whistlera.