Azja Środkowa: byłe republiki radzieckie

Do dziś jest to obszar mniej znany i stosunkowo rzadziej odwiedzany przez turystów, głównie ze względu na złożone wymagania wizowe oraz dopiero rozwijającą się infrastrukturę turystyczną, ale przy tym niezwykle urokliwy i doceniany przez aktywnych miłośników przyrody, gór, trekkingów, orientalnej kultury, szukających miejsc z dala od wielkich aglomeracji miejskich i tłumu turystów.

Nieskażona przyroda i spuścizna Jedwabnego Szlaku

Azja Środkowa to kraina pełna dzikich rzek, jezior, bezkresnych stepów, pustyń i pastwisk oraz licznych pasm górskich, lodowców i malowniczych dolin.

Ałtaj w Kazachstanie / Dmitry A. Mottl / CC BY-SA 3.0 / Wikimedia Commons

To także dawne mongolskie imperium Tamerlana oraz miejsce, przez które przebiegał legendarny Jedwabny Szlak - trasa handlowa łącząca Chiny i Daleki Wschód z Bliskim Wschodem i Europą. Do dziś zachowały się miasta bogate w starożytną architekturę i sztukę, stanowiące ogromne bogactwo kulturowe tego regionu.

W Uzbekistanie na szczególną uwagę zasługuje Samarkanda (jedno z najstarszych zamieszkanych miast świata), Bukhara i Khiva. To główne ośrodki historyczne kraju, pełne najwspanialszych dzieł kultury islamu, bajecznych zabytków, imponujących medres, minaretów, ogromnych meczetów i mauzoleów.

Zwiedzając Kazachstan, możemy cofnąć się do czasów prehistorycznych, oglądając rysunki naskalne - petroglify w krajobrazie archeologicznym Tamgaly, ale także niezwykłe obiekty architektury islamu z XIV wieku, jak choćby nieukończone mauzoleum Khoja Ahmeda Yasawiza - wpisane na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Mauzoleum Khoja Ahmeda Yasawiza / Petar Milošević / CC BY-SA 3.0 / Wikimedia Commons

Ruiny starożytnych miast i twierdz zachowały się także na terenie dzisiejszego Turkmenistanu. Warto wspomnieć m.in. pozostałości dawnej stolicy imperium Partów w Nisa, ruiny starożytnej stolicy Chorezmu w Kunya-Urgench, czy starożytną osadę Merw, jedno z najlepiej zachowanych miast-oaz na Jedwabnym Szlaku.

Bazary w Uzbekistanie

Bazary, targowiska, herbaciarnie (tzw. czajchany), labirynt uliczek i nastrojowe zaułki przenoszą w świat kupców z Jedwabnego Szlaku, to tam można poznać kulturę Azji Środkowej oraz poczuć orientalny klimat, spróbować przy szklance aromatycznej herbaty tradycyjnych potraw: grillowanego baraniego szaszłyku, samsy, lepioszki (świeżo upieczony chleb) i obserwować tętniące życiem stragany.

Bazar w Uzbekistanie / David Stanley / CC BY 2.0 / Flickr

Sprzedawcy oferują świeże pieczywo, warzywa, egzotyczne owoce, aromatyczne przyprawy, bakalie i słodycze. Oprócz smakołyków bazary to także ogromny zbiór różnego rodzaju rękodzieła - ręcznie malowanej porcelany i ceramiki oraz wyrobów z drewna (misy, półki, meble). Tradycyjnie ubrane miejscowe kobiety, z uśmiechem pełnym złotych zębów, zachwalają towary i zachęcają do zakupu jedwabnych szat, chust, ręcznie tkanych materiałów i dywanów.

Górskie obszary Tadżykistanu i Kirgistanu

Azja Środkowa to region ogromnych przestrzeni, wspaniałych górskich krajobrazów, gdzie przyroda nie ma granic. Tadżykistan i Kirgistan położone są w wysokich górach, gdzie można odpocząć z dala od tłumu turystów i w ciszy oraz spokoju delektować się pięknem natury.

Kirgistan dzięki swojej przepięknej przyrodzie bywa zwany azjatycką Szwajcarią. Znajduje się pomiędzy dwoma pasmami górskimi, na południu wyrasta pogórze Pamir, a na północnym wschodzie pogórze Tienszan (chin. Góry Niebiańskie), z wieloma sześcio- i siedmiotysięcznymi szczytami oraz licznymi trasami trekingowymi w niższych partiach gór. Najpiękniejsze szlaki wiodą przez górskie przełęcze, malownicze wąwozy ze stromymi stokami porośniętymi ogromnymi jodłami i świerkami. Tienszan to także dziesiątki dolin pełnych zielonych pastwisk, przez które przepływają przejrzyście niebieskie rzeki lodowcowe. Chlubą Kirgistanu jest jezioro Issyk-Kul (zajmujące około 6 tys. km²), wokół którego rozpościera się niezwykle malowniczy widok górskich szczytów pokrytych śniegiem.

Jezioro Issyk-Kul / Thomas Depenbusch / CC BY 2.0 / Flickr

Tadżykistan, podobnie jak Kirgistan, to także kraj typowo górski. Wciąż nieco dziki, ale wielobarwny, nie tylko ze względu na różnorodność krajobrazów, ale i dziewiczą przyrodę, która zachęca do trekkingu. Aż pięć imponujących łańcuchów górskich koncentruje się na jego terenie: Pamir, Karakorum, Himalaje, Hindukusz oraz Tienszan. Wspinaczy przyciągają najwyższe wzniesienia Pamiru: Szczyt Ismaila Samaniego (24590 ft n.p.m.) i Szczyt Lenina (23406 ft n.p.m.) oraz wyższe rejony pocięte szczelinami lodowców, rozległe śnieżne pola i ostre granitowe wzniesienia o wysokościach przekraczających 18045 ft n.p.m. (Chimtarga, Energia i Zamok). Niżej dominują malownicze, zielone doliny, kręte kaniony z krystalicznie czystą wodą i szmaragdowymi jeziorami, których na terenie Tadżykistanu jest około 1450. Niektóre z nich znajdują się na wysokości ponad 13123 ft n.p.m. Największym i najbardziej imponującym jeziorem jest Sarez, położone w Pamirze na wysokości 10705 ft n.p.m., jego głębokość sięga aż 1657 ft.

...i życie codzienne

Mimo swoich uroków przyrodniczych zarówno Tadżykistan, jak i Kirgistan to kraje trudne pod względem warunków życia. W całym regionie część młodszego pokolenia stara się szukać pracy w większych miastach, by wspomóc rodzinę. Wiele miejscowości (właściwie wiosek) jest usytuowanych na sporych wysokościach. Zdecydowana większość ludności posiada swoje własne bydło i gospodarstwa, co zaspokaja ich podstawowe potrzeby. Sporo rodzin do dziś prowadzi koczowniczy tryb życia, sezonowo w okresie letnim przenosząc się w wyższe partie gór, by wypasać tam krowy, kozy, owce i konie. Te ostatnie są często głównym środkiem transportu. Jeździ się na ogierach, natomiast klacze służą do rozrodu i produkcji mleka, z którego powstaje potem kumys (sfermentowane kobyle mleko z kilkuprocentową zawartością alkoholu), tradycyjny napój ludów Azji Centralnej.

Dmitry Karyshev / CC BY 2.0 / Flickr

Pasterze żyją tym, co są w stanie zrobić własnymi rękami - jedzą mięso swoich owiec i kóz, a także spożywają mleko i wszystko, co da się z niego wytworzyć, sami robią też filc na jurty i ciepłe ubrania. Za sprzedane konie i owce kupują to, czego zrobić się nie da. Mieszkają w charakterystycznych jurtach, które pełnią funkcję doraźnego domu. Jurta zbudowana jest na polu koła i postawić ją można w przeciągu godziny, najczęściej wyłożona jest dywanami i filcem. W środku jest zazwyczaj czysto i przytulnie. Mieszkańcy są bardzo przyjaźni, chętnie zapraszają na herbatę lub szklankę kumysu.

Ogromne przestrzenie Kazachstanu

Kazachstan to kolejne państwo w Azji Środkowej, którego mieszkańcy długo utrzymywali koczowniczy tryb życia, jednakże dzięki wciąż odkrywanym złożom ropy naftowej i gazu ziemnego społeczeństwu powodzi się lepiej, dzięki czemu rozwijają się większe ośrodki miejskie. Symbolem kraju jest jego nowa stolica Astana - miasto pośrodku wielkiego stepu, zbudowane z wielkim rozmachem niemalże od podstaw. Z jednej strony symbol bogactwa, a z drugiej typowe postsowieckie miasto z charakterystyczną architekturą, blokowiskami i wieżowcami.

Kanion Szaryński / Jonas Satkauskas / CC BY-SA 3.0 / Wikimedia Commons

Jednak Kazachstan to przede wszystkim ogromna i niewyobrażalna przestrzeń, wielka cisza i spokój na bezkresnych pustynno–trawiastych stepach ciągnących się setki kilometrów. Warto zobaczyć Saryarka - stepy i jeziora północnego Kazachstanu wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Kraj ten to także region pięknych gór Alatau Almatyńskiego, przedgórza gór Tienszan, gdzie szczyty dochodzą do 16404 ft n.p.m., ale najbardziej spektakularne krajobrazy zobaczymy spacerując ścieżkami Kanionu Szaryńskiego, który przypomina nieco Wielki Kanion Kolorado i ciągnie się około 93 mi. Wyrzeźbione przez wiatr i wodę formacje skalne tworzą niezapomniane widoki.

Tajemniczy Turkmenistan

Podobnie jak w Kirgistanie czy Tadżykistanie dominują góry, w Kazachstanie stepy, tak Turkmenistan to kraina ginąca w piaskach pustyni Kara-Kum, a zamieszkane obszary to niespełna 20% powierzchni kraju. Współczesne miasta, a przede wszystkim stolica kraju Aszchabad z jej monumentalną zabudową, złotymi kopułami, podświetlonymi fontannami, złoconymi posągami powszechnie wielbionego prezydenta oraz budynkami z białego marmuru, kontrastują z ciągnącymi się pustymi bezdrożami.

Krater "Wrota piekieł" / Tormod Sandtorv / CC BY-SA 2.0 / Wikimedia Commons

Największe atrakcje jednego z bardziej niedostępnych dla masowej turystyki kraju to przede wszystkim sięgające po horyzont pustynne krajobrazy, niezniszczona przez lata sowietyzacji tradycyjna kultura oraz płonący krater zwany "Wrotami piekieł" (ang. Door to Hell). To znajdujące się w okolicach wsi Derweze zapadlisko (o średnicy 230 ft i głębokości 66 ft) szczególnie fascynująco wygląda w nocy, już z dużej odległości widać strzelające z wnętrza ziemi płomienie i żarzące się czerwienią pośród ciemnych piasków pustyni. Krater powstał w latach 70. XX wieku w wyniku błędu radzieckich naukowców poszukujących na tym terenie złóż ropy i gazu. Aby zapobiec ujściu gazu do atmosfery, zdecydowano się zapalić gaz. Zakładano, że wypali się po kilku dniach, jednakże pali się on do dziś.

Autor: Tim Smith Tagi: Azja, Kazachstan, Kirgistan, Tadżykistan, Turkmenistan, Uzbekistan